Polska literatura zawsze miała jakieś obowiązki. Pisarz musiał być przewodnikiem narodu, pocieszać, wzywać do walki, pokrzepiać serca. Niektórzy próbowali się przeciwko temu buntować, ale nasza sytuacja geopolityczna z reguły determinowała tematykę literatury. Poeci i pisarze z reguły bardzo radośnie reagowali na możliwość pisania tego, co im w duszy gra. Tuż po odzyskaniu niepodległości w 1918 roku jeden z poetów pisał „Zielono mi w głowie i fiołki w niej kwitną…”, dając w ten sposób świadectwo całkowitej wolności i manifest poetycki.
Wielkie zmiany w polskiej literaturze
Na kolejny okres, kiedy na literaturze przestały ciążyć obowiązki patriotyczne i moralne, musieliśmy czekać dość długo. Bowiem dopiero po 1989 roku sytuacja społeczno-polityczna zmieniła się na tyle, że literatura stała się po prostu towarem, a nie nośnikiem wymaganych wartości. W tej chwili trudno powiedzieć, czy taka sytuacja jest dobra, czy zła. Po prostu tak to jest i trzeba się w tej nowej rzeczywistości odnaleźć.
Ogromną popularnością zaczęły się cieszyć takie gatunki literackie jak reportaż, dziennik, esej, felieton. Zdawało się, że tradycyjna powieść nie odnajdzie się na rynku. Ludzie mieli znacznie mniej czasu na czytanie opasłych tomów i pisarze musieli ograniczyć się do książek po prostu krótszych, bardziej esencjonalnych. Fundowanych było więcej nagród literackich, które mają zachęcić młodych poetów i pisarzy do wydawania nowych tekstów.
Najbardziej znani twórcy
W poezji królowały takie nazwiska jak Marcin Baran, Marcin Świetlicki. Świetnie rozwija się literatura kobieca. Szturmem rynek literacki zdobyła Manuela Gretkowska, odrobinę skandalizująca, która w swoich powieściach i esejach śmiało wypowiada poglądy feministyczne, skupiając się na opowieści o kobiecie współczesnej z wszystkimi jej problemami. Mocno do literatury weszła też Olga Tokarczuk mitologizująca opisywaną rzeczywistość polskiej prowincji. W jej książkach elementy fantasmagoryczne przeplatają się z realnymi. Powstaje też mnóstwo powieści obyczajowych, których autorkami są nowe polskie pisarki próbujące nadrobić zaległości w polskiej literaturze popularnej. Może nie jest to literatura najwyższych lotów, ale w niczym nie ustępuje tej zachodniej.
Wśród pisarzy najgorętszymi nazwiskami są:
- Jacek Dukaj,
- Jerzy Sosnowski,
- Andrzej Sapkowski,
- Andrzej Stasiuk.
Ten ostatni skupia się na opisywaniu prowincji, sięganiu do dawnej mitologii, próbie odsadzenia się w skomplikowanej historii przestrzennej. Nie milkną też dawni autorzy. Po 1989 roku znakomite książki w nurcie retrospektywnym wydają Wiesław Myśliwski i Antoni Libera. Literatura dostosowuje się do gustu nowego czytelnika.
